สำนวนสุภาษิตไทยหมวดหมู่ ล. ลิงหลอกเจ้า
ความหมายสำนวนสุภาษิตคำพังเพยลิงหลอกเจ้า
ที่มาของสำนวน มาจากนิทานชาดก พระพุทธเจ้าเมื่อครั้งเสวยชาติเป็นลิงเผือกชื่อธาระ และ พระอานนท์เป็นลิงเผือกตัวน้องชื่อโปฏฐปาทะ ที่พระเจ้าธนัญชัยแห่งเมืองพาราณสีนำมาเลี้ยงดูเป็นอย่างดี แต่ต่อมาพระเจ้าธนัญชัยได้นำลิงดำชื่อกาฬพาหุ (อันเป็นพระเทวทัตมาเสวยชาติ) มาเลี้ยง ลิงดำก็เลยได้รับการเลี้ยงดูเป็นอย่างดี จนลิงเผือกสองพี่น้องแทบจะถูกลืมเลือนไปเลย ของกินก็ลดน้อยลง จนลิงโปฏฐปาทะออกปากชวนให้ลิงธาระหนีกลับไปอยู่ป่า พระโพธิสัตว์ (ลิงธาระ) จึงได้แสดงอรรถกถาว่าด้วยโลกธรรมแปด ถึงการได้มา แล เสื่อมไปของ ลาภ ยศ สรรเสริญ และสุข ให้วางอุเบกขาไว้ แล้วบอกว่าลิงดำชอบกระดิกหูกลอกหน้ากลอกตาทำให้พระราชกุมารหวาดกลัวบ่อยๆ ไม่ช้ามันจักทำให้ตัวเองไกลจากข้าว และน้ำ ก็เป็นไปตามนั้น เพียง 2-3 วัน เจ้าลิงดำก็ทำกิริยาแบบนั้นจนพระราชกุมารทั้งหลายตกพระทัย และส่งเสียงร้อง ผลก็คือเมื่อพระเจ้าธนัญชัยทรงทราบก็เลยไล่ลิงดำออกไปอยู่ป่า แล้วลาภสักการะก็กลับคืนสู่สองลิงเผือกตามเดิม
สรุปความหมายของสำนวน ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ กิริยาล้อเลียนผู้ใหญ่เมื่อผู้ใหญ่เผลอ สำนวนนี้แทนความหมายที่เด็กหรือผู้น้อยที่มักจะแสดงกิริยาสุภาพอ่อนน้อมเมื่ออยู่ต่อหน้าผู้ใหญ่หรือผู้อาวุโส แต่จะแสดงอาการลิงโลด ล้อเลียน หรืออาการไม่สุภาพเมื่อลับหลัง
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตลิงหลอกเจ้า
- ตอนพักเที่ยงเด็กๆ เล่นกันอย่างสนุกสนานอยู่ใกล้ๆ ห้องพักครู ส่งเสียงดังรบกวน ครูจึงมาบอกว่าให้ไปเล่นกันที่สนามเด็กเล่น พอครูหันหลังกลับ เด็กๆ ก็ทำท่าทางล้อเลียนครูเสมือนดังกับว่าเป็นลิงหลอกเจ้า
- เด็กๆ พวกนี้ต้องจับมาอบรมเสียให้เข็ด ชอบทำตัวเป็นลิงหลอกเจ้า เวลาอยู่กับพ่อแม่ก็ทำตัวเป็นเด็กดี เชื่อฟังผู้ใหญ่ พอลับหลังกลับพูดจาล้อเลียน ไม่มีความเคารพผู้ใหญ่เอาเสียเลย
- เด็กบางคนที่มีนิสัยซุกซน ชอบทำตัวเหมือน ลิงหลอกเจ้า ต่อหน้าผู้ใหญ่ก็ทำตัวเรียบร้อย แต่ลับหลังเหมือนลิงเหมือนค่าง ซึ่งก็เป็นไปตามนิสัยของเด็ก เด็กแบบนี้มักจะฉลาดกว่าเด็กปกติทั่วไป และอาจจะเป็นที่รักของผู้ใหญ่ แม้จะซุกซน แต่ก็ไม่เกินงาม
- นี่คุณ อย่าให้ลูกทำกริยาลิงหลอกเจ้าแบบนี้ เด็กที่ไม่เคารพผู้ใหญ่จะไม่มีใครชอบในสังคม เข้าใจไหม
- การทำตัวเป็นลิงหลอกเจ้า จะไม่มีใครชอบ อยู่ต่อหน้าทำตัวเรียบร้อย แต่ลับหลังซุกซนมาก บางคนมักจะทำให้ตัวเองเจ็บตัวเพราะความซุกซนหรือทำให้คนอื่นเดือดร้อนอยู่บ่อยๆ อย่าทำตัวแบบนี้กันล่ะเด็กๆ