สำนวนสุภาษิตไทยหมวดหมู่ ว. ว่าแต่เขา อิเหนาเป็นเอง
ความหมายสำนวนสุภาษิตคำพังเพยว่าแต่เขา อิเหนาเป็นเอง
ที่มาของสำนวน มาจากวรรณคดีเรื่อง “อิเหนา” หรือที่เรียกกันว่านิทานปันหยีนั้น เป็นนิทานที่เล่าแพร่หลายกันมากในชวา เชื่อกันว่าเป็นนิยายอิงประวัติศาสตร์ของชวา ในสมัยพุทธศตวรรษที่สิบหก ที่อิเหนาเคยต่อว่าจรก กับวิหยาสะกำ ว่าไปหลงรักนางบุษบ จนต้องมาทำสงครามกันได้อย่างไร แต่เมื่ออิเหนาได้พบนางบุษบา ตัวเองกลับหลงรักจนต้องทำอุบายเผาเมืองดาหา เพื่อชิงตัวนางบุษบาซะเอง ซึ่งไม่เหมือนกับที่เคยต่อว่า จรกา กับวิหยาสะกำ นั่นจึงทำให้คนรู้จักอิเหนา ซึ่งเป็นคนที่มีนิสัย ตำหนิผู้อื่นเรื่องใดแล้วตนก็กลับทำในเรื่องนั้นเสียเอง
วรรณคดีเรื่องอิเหนา มีความเห็นเกี่ยวกับการกระทำของจรกาและวิหยาสะกำเกี่ยวกับการหลงรัก และแย่งชิงนางบุษบา ว่าเป็นสิ่งไม่ควรกระทำ แต่เมื่ออิเหนาเห็นนางบุษบาหลังจากเสร็จศึกกะหมังกุหนิงก็หลงรักนางบุษบาไม่ต่างจากจรกาและวิหยาสะกำ
สรุปความหมายของสำนวน ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ ตำหนิผู้อื่นเรื่องใดแล้วตนก็กลับทำเรื่องนั้นเสียเอง กล่าวคือ การกระทำของบุคคลหนึ่ง ที่ตำหนิ สั่งสอนผู้อื่นว่าการกระทำของผู้นั้นเป็นสิ่งที่ผิด แต่ตนก็กลับทำเองในภายหลัง
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตว่าแต่เขา อิเหนาเป็นเอง
- อิเหนาดันไปว่า กษัตริย์ที่มารบแย่งนางบุษบาว่า ผู้หญิงในโลกนี้ไม่มีแล้วรึไง มาแย่งอะไรอยู่กับนางบุษบาคนเดียว จนยอมเอาชีวิตเข้าแลก แต่สุดท้าย คำพูดของอิเหนาก็เข้าตัว เพราะเมื่อเจอหน้านางบุษบา ก็ลืมจินตราวาตีไปเลย สมคำว่า “ว่าแต่เขา อิเหนาเป็นเอง”
- สมศรีชอบบอกว่าฉันไม่มีรสนิยมในการแต่งตัว แต่งตัวเชยๆ เหมือนป้าแก่ๆ แต่วันนี้สมศรีก็แต่งตัวเหมือนป้าแก่ๆ นะ แบบนี้ตรงกับสำนวนไทยที่ว่า ว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง
- ปากบอกว่าไม่ชอบคนเจ้าชู้ แต่ตัวเองดันคุยหลายคน อยากคบหลายคน นี่แหละน้า คนเรา ว่าแต่เขา อิเหนาเป็นเอง
- วลาครูบุญมาเห็นนักเรียนทิ้งขยะในลงในท่อระบายน้ำ ก็มักจะเรียกนักเรียนมาตำหนิ ตักเตือน แต่วันนี้มีเด็กนักเรียนเห็นครูบุญมาทิ้งขยะลงในท่อระบายน้ำเสียเอง ว่าว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง เสียงเองซะอย่างนั้น
- คนไทยคุ้นสำนวนว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง ได้ยินแล้วก็เข้าใจ หมายความถึงคนที่พูดว่าคนอื่นอย่างไร ตนเองก็เป็นเช่นนั้น โดยเฉพาะนักการเมืองบางคน