สำนวนสุภาษิตไทยหมวดหมู่ ห. เห็นกงจักรเป็นดอกบัว
ความหมายสำนวนสุภาษิตคำพังเพยเห็นกงจักรเป็นดอกบัว
ที่มาของสำนวนนี้คือ คำว่า กงจักร มาจากคำสองคำ คือ กง และ จักร คำว่า กง หมายถึงสิ่งที่มีรูปเป็นวงกลม เช่น ส่วนที่เป็นวงรอบของล้อเกวียน หรือล้อรถม้า มีที่ใช้ในสำนวนว่า “กงเกวียนกำเกวียน” หรือเรียกขนมที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับกง ว่า ขนมกง ส่วนคำว่า จักร หมายถึงอาวุธที่มีรูปเป็นวงกลมและมีแฉก ๆ โดยรอบ จักรเป็นอาวุธชนิดหนึ่งที่พระนารายณ์ทรงใช้ เนื่องจากพระนารายณ์มี ๔ กร แต่ละกรจะถือสิ่งต่างๆ กัน ได้แก่ สังข์ จักร คทา และดอกบัว
เมื่อนำคำสองคำมารวมกันเป็นคำว่า กงจักร จึงหมายถึงสิ่งที่มีรูปเป็นวงกลม มีริมเป็นแฉก ๆ โดยรอบ ใช้เป็นอาวุธสำหรับลงโทษเปรตบางจำพวก
ตามนิทานชาดก มิตวินทุกะ (อ่านว่า มิด-ตะ -วิน-ทุ-กะ) เป็นผู้มีบาปหนา เมื่อจะได้รับโทษตามกรรมก็มองเห็นกงจักรบนหัวเปรตตนหนึ่งว่าเป็นดอกบัว จึงขอมาใส่บนหัวตนเอง ทำให้ได้รับทุกข์ทรมานจากกงจักรที่หมุนบาดหัวอยู่ตลอดเวลา ชาดกนี้เป็นที่มาของสำนวนว่า เห็นกงจักรเป็นดอกบัว
สรุปความหมายของสำนวนนี้ ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ การเห็นผิดเป็นชอบ หรือเห็นสิ่งที่ไม่ถูกต้องว่าเป็นสิ่งที่ถูกต้อง สำนวนนี้นิยมใช้กับบุคคลที่มักทำในสิ่งที่ชั่วร้าย แต่เข้าใจไปเองว่าสิ่งนั้นดีงามและสมควรกระทำ
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตเห็นกงจักรเป็นดอกบัว
- สมนึกชอบเที่ยวกลางคืน ชอบดื่มสุรา เพราะเขาเห็นกงจักรเป็นดอกบัว คิดว่าการดื่มสุราจะช่วยให้ตนลืมความทุกข์ได้
- นายเบียร์เป็นคนเจ้าชู้ สำส่อน คบกับผู้หญิงอื่นที่ไม่ใช่ภรรยาของตนไปทั่ว โดยเห็นว่าเป็นเรื่องสนุกของชีวิต ทั้งที่จริงแล้วเป็นเรื่องที่ไม่ดีอย่างมาก แบบนี้เข้าสำนวนเห็นกงจักรเป็นดอกบัว ผิดทั้งศีลข้อ 3 ผิดศีลธรรมอันดีงาม และประพฤติผิดต่อภรรยาของตนอย่างร้ายแรง แถมอาจจะได้รับอันตรายจากสามีของผู้หญิงอื่นที่ตนเองไปมีสัมพันธ์ด้วย
- อดีต ส.ส.ประชาธิปัตย์ เสียดายความรู้ “ชูศักดิ์” ไม่หนักแน่นเหมือนสมัยเป็นอาจารย์ สวนทีอัยการซี้ “ยิ่งลักษณ์” นั่งคณะทำงานคดี “พานทองแท้” กลับไม่เคยติง ซัดเห็นกงจักรเป็นดอกบัว สงสัยสมัยเป็นอธิการบดีรามฯ ทำไมเซ็นใบปริญญาให้ “โอ๊ค” ที่โกงข้อสอบแนะดีเอสไอถ่ายสำเนาเช็คกฤษดานครสั่งจ่ายลูก “แม้ว” โชว์ชาวบ้าน
- นายเฉลิม ชอบรวยทางลัด ค้าขายยาเสพติด โดยเห็นว่าดี รวยเร็ว ใครห้ามปรามก็ไม่ฟัง สุดท้ายต้องโดนจับและถูกตัดสินจำคุก โบราณท่านว่าเห็นกงจักรเป็นดอกบัว เห็นผิดเป็นชอบโดยแท้
- คนไทยเรารู้เรื่องนี้ดีจึงสั่งสอนกันมาแต่โบราณว่า “อย่าเห็นกงจักรเป็นดอกบัว” คือ อย่าเป็นคนดื้อรั้น ถือแต่ความเห็นของตัว ใครว่าใครสอนไม่ฟังแม้ผู้สอนจะเป็นพ่อเป็นแม่ อย่าเป็นคนเห็นผิดเป็นชอบ เห็นชั่วเป็นดี เห็นผิดเป็นถูก คนที่เห็นกงจักรเป็นดอกบัวนั้นจะเห็นผิดแผกไปจากคนดีทั่วไป คนทั่วไปเห็นว่าสิ่งนี้ไม่ดี ไม่ถูก เป็นเรื่องเสียหาย แต่เขากลับเห็นว่าสิ่งนั้นเป็นสิ่งดี เป็นเรื่องถูก ไม่เสียหายอะไร ความเห็นของคน ทั่วไปไม่ถูก แล้วก็หลงตัวไปทำเข้า กว่าจะรู้ว่าตัวเองเห็นผิดก็มักจะสาย แก้ตัวไม่ได้แล้ว คำโบราณคำนี้มีค่ายิ่งนัก