สำนวนสุภาษิตไทยหมวดหมู่ บ. บนข้าวผี ตีข้าวพระ
ความหมายสำนวนสุภาษิตคำพังเพยบนข้าวผี ตีข้าวพระ
ที่มาของสำนวน การขอร้องสิ่งศักดิ์สิทธิ์ให้ช่วยโดยการให้คำมั่นว่าจะนำเอาสิ่งของมาตอบแทน หากสำเร็จ หรือที่เราเรียกกันว่าบน มักนิยมบนในเรื่องที่ดีเท่านั้นซึ่งการบนนั้นจะบนกับผี และบนว่าจะถวายข้าวกับภิกษุสงฆ์ หรือ ที่เราเรียกกันว่าพระเมื่อได้ประสบความสำเร็จแล้ว ฟังดูจะย้อนแย้ง
บนผีจะให้ข้าวผีกินส่วนตีเข้าพระหมายถึง เอาข้าวถวายพระ เป็นลักษณะเดียวกับที่เอาข้าวใส่กรวยถวายพระพุทธรูปที่เรียกว่าตีเข้าบิณฑ์
บนข้าวผีตีข้าวพระ นี้ ปัจจุบันไม่เคยได้ยินใครใช้ อาจจะเป็นเพราะว่าไม่เข้าใจความหมายชัดเจน คนทั่วไปจึงหันมาใช้สำนวนบนบาน ศาลกล่าวกัน สำนวนนี้ก็เกิดจากความเชื่อเรื่องผีสางเทวดาเหมือนกัน และ จากความเชื่อเรื่องนี้เอง ทำให้มีการสร้างศาลพระภูมิ และศาลเจ้าต่างๆ สำหรับให้ผี หรือเทวดาอยู่ ดังนั้นสำนวนบนบานศาลกล่าวก็คือ การบนผี หรือเทวดาที่อยู่ในศาลนั่นเอง
สรุปความหมายของสำนวน ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ การบนบานขอร้องให้ผีสางเทวดาหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ช่วยเหลือ โดยสัญญาว่าจะทำอะไรให้เป็นสิ่งตอบแทน เมื่อสิ่งที่ตนขอนั้นสำเร็จสมความปรารถนา
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตบนข้าวผี ตีข้าวพระ
- ศาลเพียงตาแห่งนี้ศักดิ์สิทธิ์จริง ๆ นะ ไม่อย่างนั้นคนเขาไม่มาบนข้าวผี ตีข้าวพระกันที่นี่มากขนาดนี้หรอก
- เรื่องของความเชื่อนั้น… คนไทยรับมาแต่โบราณ รับทั้งผีรับทั้งพระ มีทุกข์เมื่อไหร่ ก็นึกถึงทั้งผีทั้งพระ เป็นที่มาของสำนวน บนข้าวผีตีข้าวพระ ใครที่คิดว่า จะปฏิรูปพุทธศาสนา ให้ผุดผ่องไร้ราคีไม่มีกลิ่นผีเข้าไปปลอมปน… ฟังไว้ งานนี้พูดได้ แต่ทำให้จบยาก
- ถ้าวันๆ เธอยังเอาแต่บนข้าวผี ตีข้าวพระ รอให้สิ่งศักดิ์ช่วยเหลือเพียงอย่างเดียวโดยที่เธอไม่ลงมือทำอะไรสักอย่าง ก็คงไม่มีทางประสบความสำเร็จขึ้นมาได้หรอก
- ไอ้เรื่องบนข้าวผี ตีข้าวพระ ไม่เชื่ออย่าได้ลบหลู่เชียวนะ ขออะไรตกลงอะไรเขาไว้แล้วก็ต้องให้เขา ไม่อย่างนั้นจะมีภัยถึงตัว
- คนไทยมักจะตั้งศาล ไว้หน้าบ้านและมักจะบนข้าวผี ตีข้าวพระ เพื่อให้ช่วยเหลือในเรื่องต่างๆ หากประสบความสำเร็จแล้ว ก็จะมาตอบแทนด้วยการแก้บน อาจจะเป็นอาหาร วิ่งแก้บน จุดประทัด ถวายไข่ รำแก้บน ทำกิจกรรมต่างๆ และยังมีความผูกพันธุ์ทางพุทธศาสนาอีกด้วย