สำนวนสุภาษิตไทยหมวดหมู่ ถ. ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น
ความหมายสำนวนสุภาษิตคำพังเพยถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น
ที่มาของสำนวน ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น จัดอยู่ในคำวิเศษณ์ “ถี่-ห่าง” ถ้านำสองคำนี้มารวมกัน เราจะได้คำใหม่ในภาษาไทยว่า “ถี่ห่าง” ส่วนมากอยู่รวมกันกับคำว่า “ชั่วดี” จะได้ว่า “ชั่วดีถี่ห่าง” จัดว่าเป็น “คำซ้อน” (เพราะเป็นการนำคำที่มีความหมายตรงกันข้ามมาซ้อนกัน)
ช้าง เป็นสัตว์ที่มีร่างกายขนาดใหญ่ แต่มีดวงตาที่เล็กมาก
เล็น หมายถึง แมลงหรือสัตว์ขนาดเล็กมาก เมื่อกัดจะทําให้เกิดความระคายเคืองต่อร่างกายซึ่งอาจหมายถึงพวกไร เหา เห็บ หมัด หรือมด ก็ได้ แต่เมื่อเทียบกับลำตัวของมันกับสัตว์ชนิดอื่น ๆ แล้ว มันก็มีดวงตาที่ใหญ่มาก
สำนวนนี้ เดิมใช้ว่า ถี่ลอดตัวช้าง ห่างลอดตัวเล็น ต่อมาได้กลายเสียงเป็น ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น และก็มีการใช้สำนวนนี้กันมาถึงปัจจุบัน ข้อความในสำนวนนี้พบว่า มีคำคู่ขัดแย้งกันและไม่เป็นไปตามเหตุผล นี่แหละจึงเป็นเหตุผลของสำนวน ที่ว่า ถี่ แต่ช้างกลับลอดได้ทั้งตัว นั้นหมายถึง ไม่ถี่ถ้วนจริง คำว่า “ถี่ลอดตัวช้าง” กับ “ห่างลอดตัวเล็น” ถ้าพิจารณาตามเหตุตามผลต้องกล่าวว่า “ห่างลอดตัวช้าง ถี่ลอดตัวเล็น” จึงจะถูกต้อง
สรุปความหมายของสำนวน ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ ดูเหมือนละเอียดถี่ถ้วน แต่ไม่ละเอียดถี่ถ้วนจริง จะรอบคอบถี่ถ้วน แต่รอบคอบไม่จริง มีช่องโหว่ซึ่งอาจทำให้เกิดความเสียหายได้ สำนวนนี้ยังหมายความว่า ประหยัดในสิ่งที่ไม่ควรประหยัด ไม่ประหยัดในสิ่งที่ควรประหยัด
ใช้เปรียบเทียบการกระทำที่ดูเผินๆ เหมือนว่าจะรอบคอบมาก แต่ในความเป็นจริงกลับไม่เป็นเช่นนั้น โดยท่านเปรียบไว้ว่า อะไรที่ถี่หรือเล็กมากๆ ก็อาจจะรอดพ้นจากการสังเกตุของช้างได้ ในขณะที่ของที่ใหญ่มากๆ ก็สามารถรอดพ้นจากการสังเกตุของเล็นหรือแมลงเล็กๆ ได้เช่นกัน
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น
- ช่วงนี้องค์กรของเราเป็นเป้าหมายของผู้ก่อการร้าย เจ้าหน้าที่จึงเข้มงวดกวดขันมากเป็นพิเศษ จะผ่านเข้า-ออกแต่ละครั้งจะมีการตรวจสอบหาอาวุธตามร่างกายโดยเฉพาะกับผู้ชาย ส่วนผู้หญิงเจ้าหน้าที่เกรงว่าจะไม่เหมาะสมในการตรวจสอบจึงละเว้น แบบนี้ก็เข้าทำนองถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็นชัดๆ
- โรงงานนี้เข้มงวดเรื่องการเข้าออกของผู้ไปติดต่อ แต่คนส่งกาแฟ คนส่งหนังสือพิมพ์ กลับเข้าออกได้ทุกห้อง ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็นแท้ๆ
- คนรุ่นผมคิดตามคำในสำนวนก็ข้องใจตรงตาช้างหรือตาเล็น เป็นเช่นไร พยายามคิดว่าตาคือตาข่าย โมเมว่าตาข่ายดักช้าง ตาข่ายดักเล็น แต่ก็ยังไม่ลงตัว
- เจ้านายฉันเรื่องกินละก็คิดแล้วคิดอีก แต่ถ้าเป็นเรื่องแต่งตัวละก็ จ่ายเท่าไรก็ไม่ว่า เข้าตำรา ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น
- สมชายเหมือนจะเข้มงวดในการตรวจแบบบ้าน แต่พอลองจ้างคนอื่นมาตรวจกับพบตำหนิจำนวนมาก สมชายนี่ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็นจริงๆ เลย