สำนวนสุภาษิตไทยหมวดหมู่ น. นายว่าขี้ข้าพลอย
ความหมายสำนวนสุภาษิตคำพังเพยนายว่าขี้ข้าพลอย
ที่มาของสำนวนนี้ เป็นสำนวนไทยสมัยทาส ซึ่งยุคนั้นยังมีการกักกันคนเหมือนกันไว้ใช้งานเหมือนวัวควาย ทาสแต่ละคนก็มีนายของตน เวลานายพูดจาอะไรไป ทาสผู้ฉลาดก็จะรีบผสมถ้อยผสมคำสนับสนุนน้ำคำสำเนียงของเจ้านายทันที จะผิดหรือถูกก็ไม่รู้ ขอเพียงให้ได้ประจบเท่านั้นก็เป็นพอ เพราะบำเหน็จบำนาญที่จะพึงได้จากความพึงพอใจของเจ้านายนั้นเป็นผลพลอยได้ที่สำคัญยิ่ง
สรุปความหมายของสำนวน ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ พลอยพูดผสมโรงติเตียนผู้อื่นตามนายไปด้วย นายว่าขี้ข้าพลอยนั้น โบราณท่านเปรียบเอาไว้ถึงพวกบ่าวไพร่ หรือคนที่เป็นลูกน้อง ที่มักมีนิสัยประจบประแจงเจ้านาย เมื่อเจ้านายไม่ชอบใคร ต่อว่าใคร ด่าทอใคร หรือทะเลาะกับใครแล้ว บ่าวไพร่หรือลูกน้องเหล่านี้ก็จะผสมโรงเข้าร่วมด้วยทันที โดยไม่สนถูกผิด สนแต่จะเข้าข้างเจ้านายของตนอย่างเดียว
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตนายว่าขี้ข้าพลอย
- ไฝเป็นคนรับใช้ที่บ้านคุณนายเจิม ทุกครั้งที่หลานคุณนายเจิมถูกคุณนายเจิมตำหนิติเตียน ไฝมักเป็นคนช่วยยุยงให้หลานคุณนายเจิมโดนตำหนิมากกว่าเดิม ไฝจึงมักโดนหลานคุยนายเจิมบอกว่า พอนายว่าขี้ข้าพลอย
- พนักงานบางคนทำทุกอย่างเพื่อตำแหน่งหน้าที่การงาน อยากจะเป็นคนโปรดของเจ้านาย เลยกลายเป็นพวกประเภทนายว่าขี้ข้าพลอยไม่ท้วงติง แถมยังผสมโรง ส่งเสริมกันเข้าไปอีก
- ไม่ใช่เฉพาะสมัยก่อนที่ว่านายว่าขี้ข้าพลอย แต่สมัยนี้ก็เป็นเหมือนกันในที่ทำงานหลายๆ ที่ เวลาหัวหน้าไม่ชอบอะไร ลูกน้องที่ชอบประจบประแจงก็ไม่ชอบไปด้วย เออ ออ ตามหมด ทั้งหมดก็เพื่อหวังหน้าที่ตำแหน่งนั่นแหละ
- ฉันเบื่อพวกนายว่าขี้ข้าพลอยเสียจริงๆ ทำเหมือนคนไม่มีความคิด รู้ก็รู้ไม่จริงๆ แต่ไปร่วมยุยง ว่ากล่าวคนอื่น
- ลั่นไม่ผิดอย่ามารังแก เหยียบย่ำหัวใจ ชี้ไม่มีอำนาจถอนประกัน กลับชงเรื่องประจบสอพลอนาย แบบนายว่าขี้ข้าพลอย จนเป็นปัญหาทำบ้านเมืองพังมามากแล้ว