สำนวนสุภาษิตไทยหมวดหมู่ ค. คางคกขึ้นวอ
ความหมายสำนวนสุภาษิตคำพังเพยคางคกขึ้นวอ
ที่มาของสำนวนนี้คือ เปรียบกับคางคกเป็นสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ มีรูปร่างคล้ายกบแต่หนังหยาบขรุขระน่าเกลียด จึงมักเปรียบกันคนต่ำต้อย วอ เป็นยานที่มีหลังคาเป็นรูปเรื่องใช้คนหาม สมัยก่อนขุนนางมียศถาบรรดาศักดิ์จะเดินทางไปที่ใดมักจะนั่งวอ มีข้าทาส บริวารหาม
สรุปความหมายของสำนวน ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ คนที่มีฐานะต่ำต้อย พอได้ดีแล้วก็มักแสดงกิริยาอวดดีลืมตัว ลืมชาติกำเนิดตัวเอง ดูถูกเหยียดหยามสิ่งที่ตัวเองเคยเป็น นิยมใช้เปรียบเทียบคนที่มีนิสัยทำนองวัวลืมตีน เมื่อได้ดิบได้ดี มียศศักดิ์เป็นเจ้านายเพราะตำแหน่ง กลับวางตัวไม่น่าคบพอได้ดีแล้วก็ลืมตัว เย่อหยิ่ง เชิดหัว ชูหัว ไม่มองใคร ไม่ให้เกียร์ติใคร เหมือนคางคกขึ้นวอ ลืมตัวลืมกำพืด ลืมชาติกำเนิดตัวเอง ดูถูกเหยียดหยามสิ่งที่ตัวเองเคยเป็น คนแบบนี้คบไม่ได้ และไม่สมควรที่จะคบหามาเป็นมิตร เพราะว่ามักจะดูถูกผู้อื่นอยู่เป็นประจำ จนทำให้คนรอบข้างรู้สึกรำคาญ และรังเกียจ
ถือกันว่า คนที่มีลักษณะดังกล่าวนี้ไม่เป็นที่นิยมของสังคม ตรงกันข้าม คนที่อ่อนน้อมถ่อมตน คนที่ขี้อาย คนที่ไม่กล้าแสดงตน มักถือกันว่า เป็นคนดี คนสุภาพ เป็นที่นิยมในสังคมไทย คนดีจึงมักหลบอยู่ข้างหลัง ไม่กล้าแสดงตน ไม่กล้าอวดตน ปัจจุบันคงต้องมีการสั่งสอนหรืออบรมให้เยาวชนมีความกล้า กล้าแสดง กล้าอวด แต่ต้องกล้าในทางที่ถูก กล้าในทางที่ไม่เป็นภัยแก่ตน กล้าแสดงความเป็นตัวของตน แต่ต้องมิใช่กล้าจนเกินขอบเขตของความพอดี และความงามตามวัฒนธรรมไทยด้วย ที่มาของสำนวน คางคกขึ้นวอน่าจะมาจาก เป็นการเปรียบเทียบกริยาของคนที่พอได้ดีมักแสดงกริยาอวดดีลืมตัวกับคางคก ที่ลักษณะประจำของคางคกมักจะเชิดหัวชูคางเวลาที่เกิดอะไรขึ้นกับมัน โดยมีเรื่องเล่าว่า
คางคกตัวหนึ่งได้ตามเสด็จพระราชาโดยพระองค์ทรงเมตตาให้นั่งบน วอพระที่นั่งด้วย ครั้นเมื่อคางคกกลับมายังหมู่บ้านของตน คางคกก็ยังเชิดหัวชูคอทำท่าเหมือนยังนั่งอยู่บนวอของพระราชา….
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตคางคกขึ้นวอ
- นายนานะเดิมเป็นคนยากจนมาก ต้องดิ้นรนปากกัดตีนถีบเพื่อหาเลี้ยงปากท้อง อยู่มาวันหนึ่งโชคดีได้สามีรวย ตนเองเลยรอดพ้นจากความยากจนมาได้ แต่แทนที่จะเอาความยากจนในอดีตมาเป็นบทเรียน กลับหลงระเริงกับทรัพย์สินเงินทองที่มี อวดร่ำอวดรวย ลืมกำพืดอันยากจนของตนเองเสียหมดสิ้น
- ดาราบางคนถูกมองว่าเป็นคางคกขึ้นวอ เมื่อก่อนเคยอยู่ในสลัม พอมาเป็นดาราดัง ได้ดีแล้วท่าทีก็เปลี่ยนไป ทำตัวเรื่องมาก ดูถูกคนอื่นเสมอๆ
- ชาตรีเป็นคนที่มาฐานะยากจน พอสอบติดข้าราชการพอมียศฐาบรรดาศักดิ์ก็เริ่มลืมตัว หยิ่งผยองจองหอง อย่างกับคากคกขึ้นวอ
- สมศักดิ์กับสมศรีแต่งงานใช้ชีวิตคู่กันมา พอมีพอกิน พอสมศักดิ์ถูกหวยมีเงินมากมาย เริ่มออกลายไม่สนใจครอบครัว ไปเลี้ยงดูผู้หญิงอื่น ลืมคนที่สร้างมาด้วยกัน นี่มันคางคกขึ้นวอชัดๆ
- ข้าราชการบางคนก็ไม่ได้มาจากฐานะสูงศักดิ์อะไร แต่ทำไมชอบทำตัวเป็นคางคกขึ้นวอ ดูถูกประชาชนและชาวบ้าน?