สำนวนสุภาษิตไทยหมวดหมู่ ผ. ผู้ดีแปดสาแหรก
ความหมายสำนวนสุภาษิตคำพังเพยผู้ดีแปดสาแหรก
ที่มาของสำนวน ผู้ดีแปดสาแหรก หรือแปดสาแหรก หมายถึง ผู้ดีแท้ ผู้ดีที่สืบทอดกันมาตั้งแต่ต้นวงศ์สุกุล มีการให้ที่มาความหมายออกเป็นสองทาง โดยพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ให้ความหมายไว้ว่า “ผู้ดีที่สืบทอดกันมาตั้งแต่ต้นวงศ์สุกุล คือ บิดามารดาของปู่และย่า สี่บิดามารดาของตาและยายสี่ รวมเป็นแปด”
และอธิบายคำว่า “แปดสาแหรก” ไว้ว่า เป็นคำเรียกต้นวงศ์สกุลคือ บิดามารดาของปู่และย่า สี่ บิดามารดาของตาและยายสี่ รวมเป็นแปด ที่เป็นผู้ดีทั้งฝ่ายบิดาและมารดา เรียกว่าผู้ดีแปดสาแหรก โดยเทียบกับขาของสาแหรกหาบของ ที่จะมีสายสาแหรกข้างละสี่สาย รวมเป็นแปดสาย
อีกความหมายหนึ่ง ท่านขุนวิจิตรมาตราได้อธิบายความหมายของคำว่า แปดสาแหรก ไว้ว่าผู้ดีมีสกุลสูง คือ นับทางบิดามารดาเป็นผู้ดีมีสกุล สืบสายขึ้นไปได้แปดชั่วคนไม่ขาด
สรุปความหมายของสำนวน ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ คนที่ทำกิริยาท่าทางโอ้อวดเย่อหยิ่ง วางท่าทำตัวเป็นผู้ดี ดูถูกคนอื่น
สำนวนนี้แต่ก่อนใช้หมายถึงผู้ดีมีเชื้อสายแต่ปัจจุบัน มักจะหมายถึงไม่ใช้ผู้ดีจริง แต่ทำจริตกรีดกรายทำเป็นผู้ดีไปอย่างนั้น สำเนียงเวลาพูดคำนี้ออกจะเหน็บๆ และยังมีคำพูดเล่นๆ ออกจะเหน็บๆ ว่าผู้ดีแปดสาแหรกเก้าไม้คาน คือไม่ใช่ผู้ดีจริง
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตผู้ดีแปดสาแหรก
- เดี๋ยวนี้หล่อนคงกลายเป็นพวกผู้ดีแปดสาแหรกไปเสียแล้ว ชวนไปกินข้าวราดแกงข้างทางก็ทำเป็นดัดจริตว่ากินไม่ได้
- สมชายเขาทำตัวเป็นผู้ดีแปดสาแหรก มีเงินแล้ว ชอบดูถูกคนอื่น สุดท้ายไม่มีใครคบ ไม่มีใครไว้ใจ หมดเนื้อหมดตัวเพราะปากตัวเอง
- แม่ผู้ดีแปดสาแหรก พอได้เข้าไปทำงานในบ้านกับคนรวยเข้าหน่อยก็ทำมาเป็นวางท่าโอ้อวด ดูถูกคนอื่นทั้งที่จริงๆแล้วหล่อนก็เป็นเพียงแค่คนรับใช้เท่านั้น
- สมศรีพอได้เป็นสามล้อถูกหวยหน่อย ทำตัวเป็นผู้ดีแปดสาแหรก ดูถูกคนอื่นไปทั่ว สุดท้ายเงินได้มาง่ายๆ ก็หมด
- เกิดเป็นคนอย่าดูถูกมนุษย์คนอื่น คนถ่อมตัวจะขึ้นสูงไปเรื่อยๆ ส่วนพวกผู้ดีแปดสาแหรกจะตกต่ำเรื่อยๆ มันเป็นกฏของธรรมชาติ